^{#smrgKİTABEVİ} Arşiv Belgelerinde Siyakat Yazısı Özellikleri ve Divan Rakamları- 2021

Osmanlı Arşivlerinde çalışanların, kendilerine vesikaların çeşit ve değerlerini doğru olarak tanıtacak, bunları o devrin bürokrasisinde hangi kalemlere ait olduklarını gösterecek, nihayet genel olarak malî mevzularla ilgili vesika ve defterlerde, kısmen de Bâb-ı Asafî'de görülen siyakat yazısı ve şekillerini okumakta yardımcı olacak bir rehbere şiddetle ihtiyaç duydukları görülmektedir. Her ne kadar, siyakat yazısı veya eski yazı türleri ile alâkalı birkaç kitap varsa da, bunların piyasada mevcutları da bulunmamaktadır. İşte, takdim olunan eser Başbakanlık Arşivi'ndeki mütehassısların ve bir kısım üniversite profesörlerinin de fikirlerinden istifade olunarak, yukarıda işaret olunan boşluğu gidermek maksadı ile tertiplenmiş, bilhassa şu hususlara dikkat olunmuştur :

1. Foto-kopileri alınanlar hariç vesikalarda siyakat yazısı ve rakamları alınmış, her vesikadaki diğer işaret ve formüller çoğunda alınmamıştır.

2. Vesikaların bazıları aynı küçüklük ve nitelikte kopya edilmiş, bazıları da çok az farkla el yazımla büyütülmüştür. Harita ucu ve grafos uçla dahi bazı küçük siyakat yazı ve rakamlarını aynı küçüklük ve nitelikte yazmak mümkün olmamıştır. Fakat çıkarılan kopyalar, çok az farkla aynı büyüklük ve benzerliktedir.

3. Siyakat yazısı ile birlikte siyakat rakamları iyi görülmesi için örneklerde büyütülmüştür. Ama tarz ve yazı stilinde her vesika veya defter bize değişik şekilleri gösterir. Çok eski senelerle Hicrî 1200'den sonraki vesikaların siyakat rakamları arasında yazılış tarzında fark vardır. Ancak, rakamların tekniği değişmemiş, kâtiplerin mahareti ve güzel yazısı, bazen göze güzel görünen tarz ve ifadeler nazarı itibara alınmamıştır.

4. Yazılış tarzında kelime üzerinde alfabetik sıra ile örnekler verilmiştir. Bunlar da asıllarına benzer şekildedir.

5. Bütün bu örnekler ve foto-kopiler arşiv vesikaları içinden seçilmiş olup, daha ziyade muhtelif kalemlerin tezkireleri, tapu tahrir, kal'a ve ruûs defterleri içinden ayrılmıştır.

6. Vesikalarda zorlukla okunan ve mânası bilinmeyen bazı siyakat kelimeleri veya yer isimleri yeni başlayanlar için bilinmelerinde fayda görülerek terimlerden ve has isimlerden küçük bir lügatçe de alfabetik sıra ile hazırlanmıştır.

7. Osmanlıca rakamların eski yıllardan itibaren defterlerde görülen şekilleriyle geçirdiği safhalar muayyen birkaç vesika üzerinde gösterilmiştir.

8. Divan rakamları Arşivde rastlanan ve birkaç foto-kopi ile gösterilen tablolardan sonra kolayca öğrenilebilmesi için küçükten büyüğe safhalariyle gösterilmiş, örnekleri de eğitici mahiyette sıralanarak hazırlanmıştır.

Arşiv vesikalarında ve defterlerde bunlardan gayri örnekte yazılar ve yazı üslûbuna rastlanabilir. Esasen siyakat okumak için alfabe kâfi değildir. Siyakat okumada mümarese ve tecrübe ile beraber Osmanlı kültür ve teşkilâtına vukuf ister.

Osmanlı İmparatorluğunun muhtelif seneler zarfındaki resmî kuyudatında zaman zaman değişen tabirlerle kâtiplerin yazı stillerine bu eserde tamamen intibak edildi denemez. Osmanlı Arşivi denizler kadar geniş ve derindir. Burada ancak kıyıdan işte deniz budur diyebildik.

Eğer bu eser arşivde araştırma yapacak ve çalışacak olanlara bidayette arşiv anahtarı veya okumada yardımcı ve eğitici olarak hizmete girer ve faydalı olursa hazırlama gayesine erişilmiş olur. -DÜNDAR GÜNDAY (Önsözden)