^{#smrgKİTABEVİ} 19. Yüzyıldan Günümüze Ortadoğu Tarihi - 2022

Kitapta, ilkin 1800'lü yıllara doğru Ortadoğu'nun genel bir resmi sunulur. Reformların başlangıcı olarak kabul edilen 1774-1856 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu merkeze alınarak geniş bir coğrafyadaki hareketliliğe yer verilir. Ortadoğu tarihi ile birlikte Osmanlı modernleşmesinin eşzamanlı biçimde ele alınması, kitabın dikkat çekici özelliklerinden biridir. Osmanlı'nın siyasi, idari ve hukuki yapısına ait terim ve kavramların tek tek izah edilmesi, öncelikle kültürel, dinî, sosyal ve ekonomik kodların çözümlenmesinin önemine işaret eder. Bu sebeple kitabın yazarları tarihsel bağlamdan kopmadan kronolojik çerçeveyle birlikte terminolojinin doğru kullanımına büyük bir itina gösterirler. Sonrasında 20. yüzyılın başında İngiltere'nin kendi idealleri doğrultusunda tanımladığı bir Ortadoğu coğrafyası çıkar karşımıza. İki dünya savaşıyla birlikte bağımsızlık hareketleri ve milliyetçilik dalgaları art arda yayılmaya başlar.

Etnik ve mezhepsel çatışmalar, ayaklanmalar ve darbeler hız kesmez, matem ve gözyaşının eksik olmadığı topraklarda haritaların yerleri sürekli değişir. 1950-1970 yılları arasında ulusal seferberlikler, toplumsal protestolar ve kalkınma politikaları belirgin biçimde varlığını hissettirir. Ekonomik liberalizmin gölgesi altında ve ABD'nin devreye girmesiyle birlikte bu sefer İslâmcı ideolojilerin yükselişi, dikta rejimler ve her türden şiddet olayları boy gösterir. Bu durumda, yıllara ve yüzyıllara yayılan farklı Ortadoğu manzaraları belirir.

Bugün çağdaş sorunlarla ve güncel gelişmelerle birlikte Ortadoğu'nun yeniden tanımlanması gerektiği ise çok açık…

İÇİNDEKİLER
Giriş
1. Bölüm: 1800'lere Doğru Ortadoğu
Bazı Kavramlar: Siyasi Entiteler, Hudutlar
Coğrafi Özellikler: Güçlü Kontrastlar, Ciddi Zorluklar
Bir Eski Rejim Demografisi, 19. Yüzyıldaki Gelişmeler
Tarihsel Miraslar: Kırılmalar ve Devamlılıklar
Ortak Bir Kültür, Birden Fazla Kimlikler
İktidar: Padişah ve Osmanlı İdaresi
Vergi Sistemi, Ticaret ve Zanaat
Kaçar İranı'nda ve Alevi [Alaouite] Fası'nda İktidar
İslâm'ın Belirleyiciliği: Hukuk, Ulema, Sufilik
Müslüman "Aydınlanması" mı?
Peki, ya Avrupa? "Haçlı Seferi Mitinden" Kapitülasyonlara ve Diplomatik İlişkilere
2. Bölüm: Ortadoğu'da Islahatların Başlaması (1774-1856)
Osmanlı İmparatorluğu'nun İlk Önemli Toprak Kayıpları, Osmanlı İmparatorluğu'nda ve Fas'ta İlk Askerî ve Sivil Reformlar, Mısır Seferi
Mehmet Ali ve Halefleri Döneminde Mısır
Tanzimat'ın İlk Evresi; 1830-1840 Yılları
Fas ve İran'da Gerçekleştirilen Islahatlar
Misyonerler, Topluluklar, Halklar
Ekonomi ve Teknoloji Aktarımı, İntibak, Baskılar
Sünni ve Şii İslâm'ın Dinî Hareketleri
Bir Dönüm Noktası, Matbaa
Sonuç: Reformlar ve Zamanların Uyuşmazlığı
3. Bölüm: Avrupa'nın Ekonomik Yayılma Döneminde Islahatlar (1856-1882)
Kırım Savaşı
Islahatların Hızlanması: Hareket Halinde Devletler
Hızlanma, Avrupa'nın Baskın Olduğu Dünya-Ekonomisine Âniden Geçiş
1876-1882 Yıllarında Vuku Bulan Krizler
4. Bölüm: İmparatorluk Politikaları, Anayasal Devrimler, Milliyetçilikler (1882-1894)
Avrupa Protektoraları ve Emperyalizmi
Osmanlı ve Kaçar İmparatorluklarının Direnişi. Halifelik Siyaseti
1900'lere Doğru Ortadoğu'nun Ekonomisi ve Toplumları
Devrimler Dönemi
Milliyetçiliğin Doğuşu
5. Bölüm: I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Sonrası Ortadoğu'nun Doğuşu (1914-1924)
Savaş Sırasında Ortadoğu Devletleri ve Toplumları
Ermeni ve Süryani-Keldani Soykırımı
Arap Dünyası Meselesi
İtilaf Devletlerinin Zaferi, Savaş Sonrası Dönem ve Milliyetçiliğin Yayılması
Sevr Antlaşması'ndan Hilafetin Kaldırılmasına, Yeni Bir Siyasi Düzenin Kargaşalı Doğuşu
6. Bölüm: Ulus ve Devlet İnşası (1923-1948)
İngiliz Hegemonyası, Fransız Varlığı, Amerikan Çıkarları
Dört Bağımsız Devlet: Türkiye, İran, Suudi Arabistan ve Yemen
Sorunlu Bir Devlet İnşası: Anayasalar, Ordular, Vatandaşlık Yasaları
Ulusal Bir Ekonominin Yaratılışı
Şehirlerin Büyümesi, Kırsalın Baskınlığı
Entelektüel Coşkunluk ve Yeni Siyasi Seferberlik Biçimleri
II. Dünya Savaşı: İngilizlerin İş Başına Dönmesi, Fransız Mandası Altında Devletlerin Bağımsızlığı
İsrail Devletinin Kuruluşu
Sonuç: Tamamlanmamış Bağımsızlıklar
7. Bölüm: Milliyetçiliklerin Doruk Noktası, Devrimci Rejimler ve Kalkınma Politikaları (1952-1970)
II. Dünya Savaşı'ndan Nasır Dikta Rejimine, Devrimci Bir Kriz
Irak, Suriye, Türkiye, İsrail: Ortadoğu'da Demokratik Deneyimler
Yabancı Siyasetin Ağırlığı. Süveyş Krizi ve Sonuçları (1955-1961)
1960'lı Yıllar: "Arap Soğuk Savaşı" ve Derinleşen İdeolojik Uyuşmazlıklar
Kalkınmanın Hedefi
Altı Gün Savaşı, Fedailer ve Peşmergeler: Büyüyen Bir Çatışma
8. Bölüm: Askerî Diktalar, Körfez Ülkelerinin Öne Çıkışı ve Siyasal İslâm'ın Yükselişi (1970-2003)
Mısır'ın Yeni Yüzü: Ekim 1973 Savaşı'ndan Camp David Antlaşmaları'na
Otoriterlik, Neo-Liberalizm, Püritenlik
Körfez'in Belirginleşmesi, Zenginlik Kutbu ve Çatışma Alanı
İran Devrimi, İslâm Cumhuriyeti ve 1980'li Yıllardaki Çatışmalar
Lübnan Savaşı Sınavından Geçen Milliyetçi Sol ve Filistin Sorunu
Irak'ta Özerk Bir Kürdistan'ın Doğuşu, Türkiye'de Muhafazakâr ve Dindar Sağın Yükselmesi
Siyasal İslâm'ın Çeşitli Yüzleri
Her Yerde Şiddet
9. Bölüm: 2003'ten Beri "Gürültü ve Öfke Dolu Bir Tarih". Çatışmalar, Devrimler, Dağılmalar
Irak'ın İstilası (2003): Pandora'nın Kutusu
2011'in Üç Devrimi (Tunus, Mısır, Libya)
Suriye Çatışması ve Bölgesel Sonuçları (Suriye, Ürdün, İsrail, Filistin)
Körfez'de: Arabistan ve Komşuları
Mısır ve Tunus'ta İktidarda Olan Müslüman Kardeşler: Zaferden Kulturkampf'a
Türkiye İstisna mı? AKP İktidarda
İran: Uluslararası Sahneye Dönüş
DAİŞ'ten Halifeliğe
Sonuç
10. Bölüm: Günümüzde Ortadoğu Çevreleri ve Toplumları: Dinamikler ve Tezatlar
Çevresel Bozulma ve Artan Eşitsizlik
Kentlerin Dizginsiz Büyümesi; Kırsalın Kentleşmesi (Yani Yok Edilmesi)
Otoriter Ülkelerde Sendikalar, STK'lar ve Dernekler
Ailelerin Değişimi, Gençlerin Yükü, Kadınların Yeni Yeri
Rant Ekonomisi, Küreselleşme ve Borçlanma
Yoğun Dolaşım Alanı: Hacılar, Yerinden Edilmiş İnsanlar, Mülteciler, Göçmenler, Gurbetçiler
Medya ve Kültürel Canlılık
Müslümanlar, Yahudiler ve Hıristiyanlar, Sünniler ve Şiiler: Şiddetlendirilmiş Mezhepsel Bölünmeler
Günümüzde İslâm ve Müslümanlar: Bir İslâmi Etik (Ahlâk) Arayışında Sayısız İnsan
Sonuç: Küreselleşmiş Ortadoğu
Kaynakça
Genel Dizin
Adlar Dizini
Yer Adları Dizini

Giriş 1. Bölüm: 1800'lere Doğru Ortadoğu Bazı Kavramlar: Siyasi Entiteler, Hudutlar Coğrafi Özellikler: Güçlü Kontrastlar, Ciddi Zorluklar Bir Eski Rejim Demografisi, 19. Yüzyıldaki Gelişmeler Tarihsel Miraslar: Kırılmalar ve Devamlılıklar Ortak Bir Kültür, Birden Fazla Kimlikler İktidar: Padişah ve Osmanlı İdaresi Vergi Sistemi, Ticaret ve Zanaat Kaçar İranı'nda ve Alevi [Alaouite] Fası'nda İktidar İslâm'ın Belirleyiciliği: Hukuk, Ulema, Sufilik Müslüman “Aydınlanması” mı? Peki, ya Avrupa? “Haçlı Seferi Mitinden” Kapitülasyonlara ve Diplomatik İlişkilere 2. Bölüm: Ortadoğu'da Islahatların Başlaması (1774-1856) Osmanlı İmparatorluğu'nun İlk Önemli Toprak Kayıpları, Osmanlı İmparatorluğu'nda ve Fas'ta İlk Askerî ve Sivil Reformlar, Mısır Seferi Mehmet Ali ve Halefleri Döneminde Mısır Tanzimat'ın İlk Evresi; 1830-1840 Yılları Fas ve İran'da Gerçekleştirilen Islahatlar Misyonerler, Topluluklar, Halklar Ekonomi ve Teknoloji Aktarımı, İntibak, Baskılar Sünni ve Şii İslâm'ın Dinî Hareketleri Bir Dönüm Noktası, Matbaa Sonuç: Reformlar ve Zamanların Uyuşmazlığı 3. Bölüm: Avrupa'nın Ekonomik Yayılma Döneminde Islahatlar (1856-1882) Kırım Savaşı Islahatların Hızlanması: Hareket Halinde Devletler Hızlanma, Avrupa'nın Baskın Olduğu Dünya-Ekonomisine Âniden Geçiş 1876-1882 Yıllarında Vuku Bulan Krizler 4. Bölüm: İmparatorluk Politikaları, Anayasal Devrimler, Milliyetçilikler (1882-1894) Avrupa Protektoraları ve Emperyalizmi Osmanlı ve Kaçar İmparatorluklarının Direnişi. Halifelik Siyaseti 1900'lere Doğru Ortadoğu'nun Ekonomisi ve Toplumları Devrimler Dönemi Milliyetçiliğin Doğuşu 5. Bölüm: I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Sonrası Ortadoğu'nun Doğuşu (1914-1924) Savaş Sırasında Ortadoğu Devletleri ve Toplumları Ermeni ve Süryani-Keldani Soykırımı Arap Dünyası Meselesi İtilaf Devletlerinin Zaferi, Savaş Sonrası Dönem ve Milliyetçiliğin Yayılması Sevr Antlaşması'ndan Hilafetin Kaldırılmasına, Yeni Bir Siyasi Düzenin Kargaşalı Doğuşu 6. Bölüm: Ulus ve Devlet İnşası (1923-1948) İngiliz Hegemonyası, Fransız Varlığı, Amerikan Çıkarları Dört Bağımsız Devlet: Türkiye, İran, Suudi Arabistan ve Yemen Sorunlu Bir Devlet İnşası: Anayasalar, Ordular, Vatandaşlık Yasaları Ulusal Bir Ekonominin Yaratılışı Şehirlerin Büyümesi, Kırsalın Baskınlığı Entelektüel Coşkunluk ve Yeni Siyasi Seferberlik Biçimleri II. Dünya Savaşı: İngilizlerin İş Başına Dönmesi, Fransız Mandası Altında Devletlerin Bağımsızlığı İsrail Devletinin Kuruluşu Sonuç: Tamamlanmamış Bağımsızlıklar 7. Bölüm: Milliyetçiliklerin Doruk Noktası, Devrimci Rejimler ve Kalkınma Politikaları (1952-1970) II. Dünya Savaşı'ndan Nasır Dikta Rejimine, Devrimci Bir Kriz Irak, Suriye, Türkiye, İsrail: Ortadoğu'da Demokratik Deneyimler Yabancı Siyasetin Ağırlığı. Süveyş Krizi ve Sonuçları (1955-1961) 1960'lı Yıllar: “Arap Soğuk Savaşı” ve Derinleşen İdeolojik Uyuşmazlıklar Kalkınmanın Hedefi Altı Gün Savaşı, Fedailer ve Peşmergeler: Büyüyen Bir Çatışma 8. Bölüm: Askerî Diktalar, Körfez Ülkelerinin Öne Çıkışı ve Siyasal İslâm'ın Yükselişi (1970-2003) Mısır'ın Yeni Yüzü: Ekim 1973 Savaşı'ndan Camp David Antlaşmaları'na Otoriterlik, Neo-Liberalizm, Püritenlik Körfez'in Belirginleşmesi, Zenginlik Kutbu ve Çatışma Alanı İran Devrimi, İslâm Cumhuriyeti ve 1980'li Yıllardaki Çatışmalar Lübnan Savaşı Sınavından Geçen Milliyetçi Sol ve Filistin Sorunu Irak'ta Özerk Bir Kürdistan'ın Doğuşu, Türkiye'de Muhafazakâr ve Dindar Sağın Yükselmesi Siyasal İslâm'ın Çeşitli Yüzleri Her Yerde Şiddet 9. Bölüm: 2003'ten Beri “Gürültü ve Öfke Dolu Bir Tarih”. Çatışmalar, Devrimler, Dağılmalar Irak'ın İstilası (2003): Pandora'nın Kutusu 2011'in Üç Devrimi (Tunus, Mısır, Libya) Suriye Çatışması ve Bölgesel Sonuçları (Suriye, Ürdün, İsrail, Filistin) Körfez'de: Arabistan ve Komşuları Mısır ve Tunus'ta İktidarda Olan Müslüman Kardeşler: Zaferden Kulturkampf'a Türkiye İstisna mı? AKP İktidarda İran: Uluslararası Sahneye Dönüş DAİŞ'ten Halifeliğe Sonuç 10. Bölüm: Günümüzde Ortadoğu Çevreleri ve Toplumları: Dinamikler ve Tezatlar Çevresel Bozulma ve Artan Eşitsizlik Kentlerin Dizginsiz Büyümesi; Kırsalın Kentleşmesi (Yani Yok Edilmesi) Otoriter Ülkelerde Sendikalar, STK'lar ve Dernekler Ailelerin Değişimi, Gençlerin Yükü, Kadınların Yeni Yeri Rant Ekonomisi, Küreselleşme ve Borçlanma Yoğun Dolaşım Alanı: Hacılar, Yerinden Edilmiş İnsanlar, Mülteciler, Göçmenler, Gurbetçiler Medya ve Kültürel Canlılık Müslümanlar, Yahudiler ve Hıristiyanlar, Sünniler ve Şiiler: Şiddetlendirilmiş Mezhepsel Bölünmeler Günümüzde İslâm ve Müslümanlar: Bir İslâmi Etik (Ahlâk) Arayışında Sayısız İnsan Sonuç: Küreselleşmiş Ortadoğu Kaynakça Genel Dizin Adlar Dizini Yer Adları Dizini