^{#smrgKİTABEVİ} Getto - 2025

Getto, erken dönem Chicago Ekolünün en bilinen vaka incelemelerindendir. 1928'de yayımlanan eser, Park, Burgess ve McKenzie'nin geliştirdiği “insan ekolojisi” yaklaşımı ile “eş merkezli bölgeler” modelinin en yetkin örneklerinden biridir. Wirth, Yahudi gettosunun tarihsel seyri ve Chicago'daki gelişimini “doğal tarih” yaklaşımı içinde ele alır; mekânsal dağılım ile kültürel entegrasyonu birlikte düşünerek, doğal ve kaçınılmaz varsayılan temas, rekabet, uyum ve asimilasyon döngüsünü Chicago Yahudi topluluğu üzerinden sınar: Gettodan dışa doğru hareketlilik, Yahudilerin toplumsal yükselişi ve Amerika'ya entegrasyonunu simgeler. Bu süreç, yazarın kaleminde iki toplumsal tipte cisimleşir: getto içinde kalmış Ortodoks Yahudi ile gettodan çıkmış kozmopolit Yahudi. Asimilasyon yolundaki bu “yeni” Yahudi, “bölünmüş bilinç” sahibidir; ne dâhil olmak istediği dünyaya ne de ayrıldığı cemaatine bütünüyle aittir. Bu açıdan bir sosyal psikoloji denemesi olarak da okunabilecek Getto, salt bir monografinin ötesindedir; Simmel'in Yabancısından Park'ın Marjinal İnsanına uzanan bir hattın parçası olarak, kentteki devinim, temas ve karşılaşmaların asimilasyon, kültürel melezlenme ve kozmopolitizmle sonuçlanacağına dair sarsılmaz bir iyimserliği yeniden üretir. Bu inanç, erken dönem Chicago Ekolünün düşünsel uzlaşısını tanımlayan liberal hümanizmin temelindedir. Ne var ki kentsel ekolojinin “doğal bölgeler” yaklaşımının içerdiği natüralist-işlevselci çekirdek, kentsel eşitsizlik ve mücadeleleri tarihsizleştirerek politik eylemliliğin ufkunu daraltma riskini de taşır.