^#smrgSAHAF Hat Sanatında Hilye-i Şerife: Hz. Muhammed'in Özellikleri = In Calligraphic Art Hilye-i Serife : Characteristics of the Prophet Muhammed - 2011

Hilye-i şerîf, hilye-i saadet, hilye-i nebevi ve hilye-i şerife gibi isimlerle de anılan ve Hz. Muhammed'in fiziksel özelliklerini, karakterim, insani ve ahlâki niteliklerini, tavır ve hareketlerini anlatan hilyeler, islâm edebiyatı, hüsn-i hat ve tezhip sanatlarında önemli bir yere sahiptirler. Hattatlar, hilye yazmaktan onur duymuşlar, müzehhipler hilye tezhiplemeyi şeref kabul etmişler, adeta sanatlarının sınırlarını zorlamışlardır.

Önceleri mecmua biçiminde veya katlanıp cepte taşınmak için hazırlanan hilyeler, ilk kez XVII. yüzyılın hat dehası Hafız Osman tarafından levha şeklinde tasarlanmış ve bu klasik form her dönemde vazgeçilmez olmuştur. Zaman zaman, hattatlar yeni arayışlar içerisinde olup farklı tasarımlar yapsalar da, yeni tasarımların çoğu klasik forma yapılan eklemelerden öteye gidememiştir.

Hilye levhaları her zaman ilgi görmüş ve koleksiyonların vazgeçilmezlerinin başında gelmiştir. Bu gün Hafız Osman, Yesârîzâde Mustafa izzet, Kazasker Mustafa İzzet, Mahmud Celaleddîn, Hasan Rızâ, Kâmil Akdik ve Hâmid Aytaç gibi hattatların yazdığı hilyelere sahip olmak, her koleksiyonerin hayalini süsler. Güzel yazılmış ve tezhiplenmiş bir hilye adeta seyredeni büyüler, kendine çeker ve sanatsever ne yapıp ne edip o hilyeyi evinin duvarına asmayı arzular. Bilinen en zengin hilye koleksiyonu 2003'de kaybettiğimiz merhum Sevgi Gönül'e aittir. 1987'de Sadberk Hanım Müzesi'nde açtığı "Hilye-i Şerifler" sergisinden sonra, vefatına kadar sevgi ve coşkuyla topladığı yirminin üzerinde Hilye-i şerife, bugün kendisinin arzuladığı gibi Sadberk Hanım Müzesi'nde sergilenmektedir.

Hilyelerin gerek yazan ve tezhipleyenlerin gerekse sanatseverlerin ilgisini çekmesinin nedenleri, hiç kuşkusuz Hz. Muhammed'in özelliklerini anlatıyor olmaları, insan ruhunu ve gönlünü doyuran muhteşem bir tasarıma sahip olmaları ve bulundukları yerleri kötülüklerden korudukları ve o yerlere bolluk, bereket ve huzur getirdikleri inancıdır. "İnsan âlemde hayal ettiği müddetçe yaşar"... Dolayısıyla hilyelere olan ilginin her geçen gün artması son derece mutluluk vericidir.

Titiz ve programlı bir çalışma sonucu ortaya çıkan bu eser; İslam sanatları içinde önemli bir yer tutan Hilye-i Şeriflerin doğuşunu, gelişimim, içeriğini ve sanat özelliklerini kapsamaktadır. Metinler, bol ve değişik görsel malzemelerle örneklendirilmiştir. Hattat ve müzehhip olarak bizim için çok önemli bir yere sahip olan hilyelerle ilgili elimizde bulunan örnekleri çeşitlendirmemiz gerektiği düşüncesindeydik. Dolayısıyla, arşivlerinden yararlanmak istediğimiz ve koleksiyonlarında Hilye-i Şerife bulunan dost sanatseverler yardım ve desteklerim bizden esirgemediler. Fotoğraf konusunda arşivlerini cömertçe sonuna kadar açan Antik A.Ş., Portakal Sanat ve Kültür Evi, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, Topkapı Sarayı Müzesi, Türk ve İslam Eserleri Müzesi, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi ve Sadberk Hanım Müzesi yetkilileri ile sahip oldukları Hilye-i Şerîfe'lerin fotoğraflarını çekmemize müsaade eden sanatsever koleksiyonerlere şükranlarımızı sunuyoruz.

Hilye, İslam edebiyatı ve hat sanatında Hz. Muhammed'in fiziksel özelliklerini, karakterini, insani ve ahlaki niteliklerini, tavır ve hareketlerini anlatan eserlere verilen genel bir isim… Hilye-i Şerife de denen hilyeler, Hz. Peygamber'in vefatından sonra, O'nun nasıl biri olduğunu öğrenmek isteyenlerin artması üzerine onu tanıyanların, bildiklerini anlatmasıyla oluşmuş. İlk önceleri bir saygı göstergesi olarak göğüs cebinde taşınmak üzere yapılan hilyeler, ilk olarak 17. yüzyılın en ünlü hattatlarından Hafız Osman tarafından levha şeklinde yazılır hale getirilmiş. Hafız Osman'ın tasarladığı bu klasik hilye formu her dönemde kabul gören şekil oldu. Bulundukları yeri kötülüklerden koruduğu düşünülen ve o yerlere bolluk ve bereket getirdiğine inanılan hilyeler, içinde bulundukları müzelerde ve özel koleksiyonlarda birer sanat eseri olarak özenle korunuyor.Yıldız Holding sponsorluğunda, Yıldız Sarayı Müzesi işbirliğiyle Antik A.Ş.'nin düzenlediği “Hat Sanatının Şaheserleri Hilye-i Şerifeler” sergisi kapsamında oluşturulan bu kitap, Prof. Dr. Uğur Derman, Prof. Dr. Muhittin Serin, Prof. Dr. İskender Pala, Prof. Dr. Hüsrev Subaşı, Prof. Dr. Faruk Taşkale ve Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Gündüz'ün metinleri ve önemli Hilye resimlerinden oluşuyor. Türk kültüründe Hz. Muhammed'in sembolü olan gül, süsleme unsuru olarak kitapta sıkça kullanılıyor. Sanatla ilgilenen herkesin kaçırmaması gereken bu çalışmada birçok müzenin ve özel koleksiyonerin katkılarıyla meydana getirilen tarihi Hilye-i Şerife'ler sanatseverlerle buluşuyor.