^#smrgSAHAF Kitabul - İdrak li Lisani'l - Etrak Fiil: Tarihi - Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi -

Siyasî ve kültürel sebeplerle nüfuz kazanan Kıpçak Türkçesine dair teorik ve pratik gayelerle sözlük ve gramer kitapları hazırlanmıştır. Memlûk-Kıpçak sahasında gelişen Türk dili ve bu sahada yazılan eserlerin hangi lehçe temelinde şekillendiği meselesi tarihî Türk dili araştırmalarının problematik konularından biri olmuştur. Bölgenin yerleşik unsurlarından Türkmenler ile daha sonraki dönemlerde nüfuzu artan Kıpçaklardan oluşan Türk etnik durumunun çeşitliliği dile de yansımış, hem Türkmen hem de Kıpçak özellikleri taşıyan karma bir yapı ortaya çıkmıştır. Bu etnodemografık yapıya uygun olarak çeşitlenen, yer yer lehçe sınırları birbirine karışan Mısır-Suriye alanındaki lehçe tabakalaşmasını, bu alanda yazılmış eserlerde görmek mümkündür. Özellikle Mısır-Suriye sahasında konuşulan Türkçeyi öğretmek amacıyla kaleme alınmış sözlük ve gramer kitapları, Türkmen-Kıpçak tabakalaşmasını gerek leksikal gerekse gramatikal bakımından daha iyi yansıtmaktadır.

Çalışmamıza konu olan ve Memlûk sahasının bilinen en eski tarihli sözlük ve gramer kitabı Kitâbu'l-İdrâk li Lisâni'l-Etrak, diğer sözlük ve gramer kitaplarına göre Türkmen-Kıpçak lehçe tabakalaşmasını daha yoğun bir şekilde içermektedir. Özellikle Kitâbu'l İdrâk li Lisâni'l-Etrâk'in yazıldığı dönemde Türkmen ve Kıpçak boylarının bir arada yaşamalarına bağlı olarak gelişen dil kontaktı temelindeki etkileşimlerin daha canlı olduğu açıktır. Bu etkileşimi Kitâbu'l-İdrâk li Lisâni'l-Etrâk'in söz varlığında ve gramer yapısında tespit ettiğimiz Türkmen-Kıpçak özellikli ikili kullanımlarda açıkça görmek mümkündür.(Önsöz).

Kitabın Bölüm Başlıkları:
Kıpçak Türkleri ve Dilleri
Kitâbu'l-İdrâk Li Lisâni'l-Etrâk'in Fiil Grameri
Kitâbu'l-İdrâk Li Lisâni'l-Etrâk'in Fiil Sözlüğü