^{#smrgKİTABEVİ} Yapay Zeka, Demokrasi ve İnsan Hakları - 2025

Son on yılda başarıları artan yapay zeka sistemleri bireysel ve toplumsal hayatımızın birçok alanına yayılmıştır. Akıllı temizlik robotlarından akıllı telefonlara, akıllı ev aletlerinden sohbet robotlarına, internet arama motorlarından otonom araçlara kadar yapay zeka sistemleri bireysel hayatımızın birçok alanında kullanılmaktadır. Öte yandan yapay zeka sistemleri hem ticari işletmelerde hem de öngörücü polislik veya bireysel risk analizi sistemlerinde olduğu gibi kamu gücü uygulamalarında karar verici olarak toplumsal hayatın birçok alanında kullanılmaktadır. Öyle ki yapay zeka sistemleri artık Hildebrandt'ın tarif ettiği gibi "inançlarımıza ve seçimlerimize sürekli, içkin ve önleyici bir şekilde aracılık" etmektedir. Bir taraftan insanlar yapay zeka sistemlerini şekillendirirken diğer taraftan bu sistemler insanların inançlarını, düşünce kalıplarını ve davranışlarını şekillendirmektedir. Bu durum; insanın özerkliği ve kendi kaderini tayin hakkı temelinde ortaya çıkan demokratik yönetim ideali için oldukça tehditkardır. İşte bu çalışma kapsamında yapay zekanın demokrasi üzerindeki muhtemel ve ciddi etkileri incelenmektedir. Ayrıca yapay zekanın demokrasiye yönelik tehditlerinin tespiti başka bir soruyu gündeme getirmektedir: "Tarihsel süreç içerisinde ortaya çıkan kuvvetler ayrılığı, insan hakları, hukukun üstünlüğü gibi demokrasiyi korumayı vaat eden anayasa hukuku araçları; yapay zekanın benzersiz tehditlerine karşı yeterli koruma sağlayabiliyor mu?" Çalışmamızda bu soru insan hakları bağlamında sınırlandırılmış ve güncel yapay zeka düzenlemeleri demokrasiye ve insan haklarına etkisi bağlamında değerlendirilmiştir. İÇİNDEKİLER GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM DEMOKRATİK TOPLUMDA YAPAY ZEKA I. YAPAY ZEKANIN TARİHÇESİ A. Yapay Zekanın Temelleri B. Alan Turing ve Taklit Oyunu C. Arthur Samuel ve Makine Öğrenmesi Kavramı D. Dartmouth Yaz Araştırma Projesi ve Yapay Zeka Kavramı E. Birinci ve İkinci Yapay Zeka Kışı F. Dijitalleşme Çağı ve Büyük veri II. YAPAY ZEKA TÜRLERİ A. Geleneksel Programlamaya Dayalı Yapay Zeka B. Makine Öğrenmesi III. YAPAY ZEKANIN KULLANIM ALANLARI A. Ticari Uygulamalar B. Karar Vermeye Yardımcı Uygulamalar IV. YAPAY ZEKANIN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ A. Dar-Genel Yapay Zeka B. Öğretide Yapay Zeka C. Hukuki Düzenlemelerde Yapay Zeka D. Değerlendirme İKİNCİ BÖLÜM YAPAY ZEKANIN DEMOKRASİYE ETKİSİ I. DEMOKRASİNİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ A. Etimolojik Olarak Demokrasi B. Liberal Demokrasi Anlayışı C. Ampirik Demokrasi Anlayışı Çerçevesinde Liberal Demokrasinin İlke ve Kurumları D. Demokrasinin Kavramsal Çerçevesinin Sınırları II. YAPAY ZEKANIN DEMOKRATİK KATILIMA ETKİSİ A. Demokratik Katılım Ortamı Olarak Siber Alan B. Demokratik Katılım Önündeki Engeller III. YAPAY ZEKANIN EŞİTLİĞE ETKİSİ A. Eşitliğin Kavramsal Çerçevesi B. Yapay Zeka ve Eşitlik C. Sınıflandırma ve Eşitlik IV. YAPAY ZEKA İLE SİYASİ İKTİDARIN DÖNÜŞÜMÜ A. Siyasi İktidar Kavramı B. Siyasi İktidarın Sayısallaşması C. Zorlayıcı Güç ve Gözetim İlişkisi D. Zorlayıcı Gücün Sayısallaşması E. Siyasi İktidarın Güçlenmesi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YAPAY ZEKA, DEMOKRASİ ve İNSAN HAKLARI I. YAPAY ZEKANIN DEMOKRASİYE ETKİSİNDE İNSAN HAKLARI A. İfade Özgürlüğü B. Serbest Seçim Hakkı C. Özel Hayatın Gizliliği Hakkı ve Kişisel Verilerin Korunması Hakkı D. Ayrımcılık Yasağı II. DEMOKRASİYE ve İNSAN HAKLARINA ETKİSİ BAĞLAMINDA YAPAY ZEKA REGÜLASYONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ A. Genel Olarak B. AB Düzenlemeleri C. Çin Düzenlemeleri D. ABD Düzenlemeleri E. Avrupa Konseyi Yapay Zeka ve İnsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü Hakkında Çerçeve Sözleşme F. Değerlendirme