^{#smrgKİTABEVİ} Beylikler Devri Bey Türbeleri -

Anadolu Türk sanatı kronolojik üslup bölünmesinin ikinci safhasını, "Beylikler Devri Sanatı" diye anılan ve XIV. yüzyılın başından XV. yüzyılın sonlarına kadar devam eden bir süreçteki sanatsal etkinlikler oluşturmaktadır. XI. yüzyılın sonlarından itibaren Selçukluların öncülüğünde Anadolu'ya gelerek egemenliklerini kuran Türk toplulukları, yaklaşık iki yüz yıllık süreçte Selçuklu Sanatı diye nitelenen bir üslubun yaratıcıları oldular. Bu sanatın sonraki iki asırda sadık takipçileri Orta Anadolu'da kurulan beylikler olmuştur. Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz bölgelerinde gelişen sanat, başka koşulların ve farklı etkilerin doğurduğu farklı bir üslubun temsilcisidir. Sonraki yüzyıllarda dünya mimarisinin ana unsurlarından birini teşkil edecek Osmanlı mimarisi, Batı Anadolu'da geliştirilen sade ve iddiasız bu mimarinin çizdiği yoldan yürüyerek büyük bir gelişmenin temsilcisi olmuştur. Bu nedenle Beylikler Devri diye tanımlanan XIV. ve XV. yüzyıllar Osmanlı sanat ortamının hazırlandığı yüzyıllar olarak kabul edilmektedir.

Bu dönemin mimarisini ve sanatını ele alan ilk çalışma Prof. Dr. Gönül Öney'in Beylikler Devri Sanatı'dır. Dr. Muhammet Görür, dönem yapılarının taş süslemesini Beylikler Dönemi Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1435) adlı doktora teziyle çalışmış, ayrıca Türk İslam Sanatları Tarihi adlı kitapta Beylikler Dönemi Mimarisini kitap bölümü olarak kısaca tanıtmıştır. Prof. Dr. İlknur Altuğ Kolay, Batı Anadolu 14. Yüzyıl Beylikler Mimarisinin Yapım Teknikleri adlı Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayını olan kitabında bir grup yapının inşa tekniklerini ele almıştır. Prof. Dr. Orhan Cezmi Tuncer'in üç ciltlik Anadolu Kümbetleri adlı eserinin 2. ve 3. cildi, Beylikler ve Osmanlı dönemi künbedlerine ayrılmıştır.

Prof. Dr. Aynur Durukan'ın son yıllarda yayımlanan ve alana katkıda bulunan döneme ait makalesi ile döneme ait baldaken türbeleri içeren Ali Kılcı'nın Erken Dönem (XIV-XV. Yüzyıl) Baldaken Tarzı Türbeler adlı kitabı ile yukarıda sözü edilenlerin dışında Beylikler dönemi türbelerini topluca ele alan bir çalışma yapılmamıştır. Prof. Dr. Hakkı Önkal tarafından kaleme alınan Atatürk Kültür Merkezi yayınlarından olan Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Dönemi Türbelerinden sonra Beylikler dönemi türbelerinin ele alındığı yayın ile Anadolu'daki türbeler serisi tamamlanmıştır. XIV. yüzyıl Anadolu coğrafyasındaki yönetimsel parçalılık, siyasi ve askeri rekabetin yanı sıra sanatsal ve kültürel bir filizlenme ortamına da imkan vermiştir.

Farklı beyliklerin yeni kurulan merkezlerindeki bir çok eser bunun kanıtıdır. Kurucu beyler ve hanedan üyelerine ait türbeler bu imar etkinliklerinin bir bölümünü oluşturmaktadır. XIV ve XV. yüzyıl Anadolu Beyliklerinin beyleri ile onların ailelerine mensup beyler ve emir-zadelere ait türbeler topluca ve etraflı bir şekilde ele alınıp değerlendirilmiştir. Kitapta, on altı ayrı beylikten yirmi üç değişik merkezdeki otuz iki türbe incelenmiştir. Metin, 37 plan ve 503 resimle desteklenmiştir.

Kitapta, Beylikler Devri Kavramı, Anadolu Beyliklerinin Zamansal Ve Mekansal Sınırları, Beylikler Döneminin Kısa Tarihi, Türbelerde Medfun Bulunan Beyler, Türbe Kavramı ve İslamın Türbeye Bakışı, Beylikler Dönemi Öncesi Anadolu Türbe Mimarisinin Genel Gelişimi , Bölge Türbelerinin Genel Karakteristiği, Selçuklu Bağlamında Süslemenin Yönü, Kitabeler Hakkında bölümler ile Eşrefoğulları, Karamanoğulları, Eretnaoğulları,Turgutoğulları, Pervaneoğulları, Candaroğulları, Kutluzadeler, Menteşeoğulları, Sahibataoğulları, Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Germiyanoğulları, Alanya Beyleri, Tekeoğulları, Ramazanoğulları, Akkoyunlular gibi beyliklerin çok sayıda renkli resimle desteklenen yapıları, mimari özellikleri, bezeme zenginlikleri ve kitabeleri ile tanıtılmış ayrıca türbede medfun bulunanların tarihî kimliklerine ve kültürel etkinliklerine ilişkin bilgiler verilmiştir. Böylece Anadolu Türk mimarisinin gelişim çizgisindeki önemli bir safhayı teşkil eden Beylikler Dönemi türbeleri hakkında okuyucunun genel bir fikir edinmesi sağlanmıştır.

Anadolu Türk Mimarisinin önemli yapılarından olan türbeler hakkında sanat tarihi ve mimarlık tarihine büyük katkı sağlayan ve ilgili bölümlerde ders ve referans kitabı olarak okutulma niteliği taşıyan, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığının prestij kitapları arasında yer alan Hakkı Önkal'ın Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Hanedan Türbeleri ile ilgili yayınlarının tamamlayıcısı olarak kaleme alınan tanıtımını yaptığımız Beylikler Devri Bey Türbelerini konu alan bu eser için Sayın Prof. Dr. Hakkı Önkal Hocamıza teşekkür ediyor, sanat ve bilim insanlarının hizmetine sunuyoruz.