^{#smrgKİTABEVİ} Eski Türkçenin Söz Dizimi - 2024

Bir dilde söylenmesi mümkün olan cümlelerin sayısı sonsuzdur. Cümle ve kelime gruplarına ilişkin kalıplar ise sinırlıdır. Bütün cümleler sınırlı sayıdaki söz dizimsel kalıpların genişlemesiyle oluşur. Söz diziminde görev alan bütün unsurlar belli kural ve kalıplara göre bir araya gelir. Bu kurallar Türk dilinin ilk dönemlerinden günümüze ge- linceye kadar bazı şekil ve anlam değişikliklerine uğramıştır. Bu çalışmada Eski Türkçeye ait bu söz dizimi kuralları gelişim aşamalarıyla verilmek istenmiştir.

Araştırma alanı olanı olarak belirlenen Eski Türkçe, Türk dilinin Tuna ve İdil Bulgarcası dışındaki bütün lehçe ve şi- velerinin ortak yazı dilidir. Köktürk, Uygur ve Karahanlıların hakimiyet sahalarında varlık gösteren Türk soylu ka- vimlerin taşa ve kâğıda üç ayrı alfabe ile yazdıkları metinler Eski Türkçe adı altında incelenir. Saha ve medeniyet çevreleri ayrılıklarından kaynaklanan birkaç küçük farklılığı dikkate almazsak Köktürk, Eski Uygur ve Karahanlı Türkçesi gramer bakımından tek ve ortak bir yazı dilidir. Bu ortak yazı dilinin söz dizimsel niteliklerini ortaya koymak Türk dili ve tarihi için son derece önemlidir.

Dil ve onun kullanım şekli, toplumun kimliğini ortaya koyar. Bu çalışmada, Türk milletinin dil mantığıyla şekil- lenmiş Eski Türkçeye bağlı söz dizimsel kurallar, eğilimler ve bu döneme özgü istisnaî söz dizimsel durumlar ortaya konmuştur. Cümle ögeleri, kelime grupları ve cümle ya- pılarına bağlı olarak Eski Türkçenin ifade gücü, cümle ta- sarruf ve imkânları belirlenmiştir. Eski Türkçe dönemine ait cümleler yapısal-işlevsel söz dizimi yöntemleriyle in- celenmiştir.