Gayrımüslimlere sunulan Osmanlı düzeninin, insanoğlunun yarattığı tüm düzenlerin özleri gereği, sınırlı olduğunun kabullenilmesi; koşullar ve durumlar düzene karşı koyduğu zaman, düzenin etkilenmesini ve bozulmasını da kabullenmeyi gerektirir. Sözkonusu düzen içindeki kural dışı durumlar ve belirsizlikler, bir cemaatin varlığını onaylar. Cemaat bireylerinin kuralları her aşma çabası, Osmanlı toplum yapısını kavrayışımızı güçlendirir. Diğer bir deyişle, kural dışı yapılan her hareket ve farklılaşma Osmanlı'nın koyduğu kuralı doğrular.
Kusursuz ve kurallara uyan bir cemaat yapısının toplumda algılanmasını sağlayan yetkin hiçbir yönü de bulunmaz. Cemaati anlamlandırmayı destekleyen şey toplumdaki farklılığı veya karşıtlığıdır. Farklılıklar ve karşıtlıklar Osmanlı topluluğuna canlılık ve kültür zenginliği getiren önemli unsurlardır. Diğer taraftan, Osmanlı toplum bütünü ile cemaat parçasının apaçık görünümünü ortadan kaldıran gündelik yaşam içindeki canlılık ve karışıklık; siyah ve beyazın grileşmesini sağlamaktadır.
Bu çalışma, Osmanlı devlet yapısı içindeki Rum cemaatin temsiliyetini belirleyen önemli unsurlardan mimarlığı, gündelik hayat içindeki diğer temsiliyet fragmanları ve özneler ile ilişkilendirerek, cemaatin varlığını anlamlandırmayı hedeflemiştir.
