^{#smrgKİTABEVİ} Mitoloji ile İnanç Arasında: Ortadoğu Dinsel Gelenekleri Üzerine Yazılar - 1998

Din insanla birlikte varolmuş olan ve varolmaya devam eden en önemli olgudur. Bu nedenle de "İnsanlık tarihini ve yaşamını anlamak için dini anlamak gerekir." (Ninian Smart) Dinler tarihçisi açısından bir moda tapıcısının davranışlarıyla metafizik bir tanrısal varlık tapıcısının davranışları arasında temelde herhangi bir farklılık yoktur; zira kişinin yaşamında kutsalın oluşumu ve tezahürü, kutsalın iradesine tazim ve dogmatizm açısından her iki davranış biçimi arasında büyük paralellikler mevcuttur. Aynı şekilde, antik dönem Mezopotamya'sının İştar kültü mabetlerinde tanrıçayı tazim için düzenlenen toplu ritüellerde, tanrıçayı memnun etmek amacıyla vücutlarını törene katılan İştar tapıcılarına sunan İştar rahibeleriyle, moda kültü çevresinde düzenlenen defile ritüellerinde moda tanrılanının arzuları doğrultusunda vücutlarını moda kültü satıcılarına cömertçe sergileyen mankenler (bir çeşit moda rahip ve rahibeleri) arasında gerçekte fazlaca bir farktan söz edilemez.

Çeşitli günümüz topluluklarınca "olmazsa olmaz ilkeler" olarak kabul edilen ideolojiler ve bunlara dayalı paradigmalarla geleneksel ve tarihsel nedenlerden kaynaklanan önder ve lider kültünün yol açtığı dogmatizm ile metafizik tanrı/ tanrılar kültürüne dayalı dogmatizm arasında da herhangi bir temel fark yoktur. Zira her iki gelenekte de(yani gerek metafizik tanrı kültlerinde gerekse üstün güç olarak algılanan teorisyenler, ideologlar, lider ve önderler kültünde) üstün varlıklar olarak kabul edilen güçler insanların davranışlarına yön verir. Tüm bu nedenlerden ötürü insanlığın tarihsel din tecrübelerini anlamak çağdaş din tecrübelerini ve çağdaş dini ritüelleri anlamak için bir gereklilik arzetmektedir.