^{#smrgKİTABEVİ} Oyuncunun Gizli Sanatı: Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü -

1960-1970'lerde Batı'da yeni bir tiyatro araştırmacı kuşağı yetişti. Öncekiler gibi fildişi kulelerinde ya da izleyici koltuklarında oturup sahne üzerine kuramlar üretmek yerine bunlar tiyatroyla etkin bir biçimde uğraşıyordu. Çağın güdülerine de ayak uydurarak, sırt çantalarını yüklenip uzak ülkelere yolculuklara çıktılar. İnsanlık kadar eski ve o kadar yaygın olan oyun olgusunu yüzyıllardır değişmemiş toplumlarda incelediler. Oyunculuk, yönetmenlik, tasarımcılıktan gelen bu öncüler arasında Eugenio Barba özel bir yer tutar.

1980 yılında Uluslararası Tiyatro Antropolojisi Okulu'nu (ISTA) kurdu. Çeşitli kültürlerden ustaları, oyuncu ve araştırmacıları belli aralarla değişik ülkelerdeki oturumlarda bir araya getirme geleneğini başlattı. Daha önceleri sahne sanatlarında Japon No ya da Kabuki Tiyatrosu, Bali Dansı, Hint Dans Tiyatrosu gibi türler Batı'nın egemen bakışıyla betimlenip elden geldiğince ait oldukları kültür çerçevesinde anlamlandırılamaya çalışılırken, artık Doğu ile Batı tekniklerinin tarafsızca karşı karşıya getirilip ortaklıklar ve farklılıklar üzerine konuşuluyordu. Küreselleşmeyle birlikte giderek hızla yok olan geleneksel biçimler ve kültürel farklılıklar olabildiğince derinlemesine inceleniyor ve karşılaştırılıyordu.

Elinizdeki bu çalışma uzun yıllardır süregelen bu tartışma ortamının bir sonucudur. Tiyatro antropolojisine özgü bakış açısı tüm oyun biçimlerini kodlanmış ve kodlanmamış türler olarak ikiye ayırır. Doğu kültürlerine ait dans, oyun, gösterim biçimleri kodlanmış, yani önceden belirlenmiş ve tanımlanmış davranışlar üzerine kuruludur. Buna karşılık Batı tiyatrosunda eski çağlarda daha sıkça kullanılan bu önceden belirlenmişlik, bugün artık geçerliğini yitirmiştir.

Tiyatro antropolojisinin üzerinde durduğu bir başka Doğu tiyatrosu özelliği de oyunculuk sanatının günümüzde Batı'daki uygulamalar dışında hiç bir dönemde dans ve şarkıdan kopuk olmayışı, oyuncunun her zaman dansçı ve şarkıcı olarak bütünlüklü bir gösterim sanatçısı niteliği taşımasıdır.

Oyuncunun Gizli Sanatı, Eugenio Barba ile tiyatro profesörü Nicola Savarese'nin derlediği uzun soluklu bir çalışmanın ürünüdür. Sözlük biçiminde, belli bir yaklaşım kolaylığı sağlamanın yanısıra, oyunculuk sanatının bir "yeryüzü kataloğu" olarak bu alandaki en kapsamlı eserlerden biri olarak yerini almıştır. - Ayşın Candan

Oyuncunun Gizli Sanatı, günümüzün önde gelen tiyatro kuramcılarından Eugenio Barba'nın tiyatro antropolojisi başlığı altında başta Nicola Savarese olmak üzere Richard Schechner, Fabrizio Cruciani, Rosemary Jeanes Antze, Ferdinando Taviani ve Franco Ruffini gibi son elli yıl içinde Batı ve Doğu gösterim geleneklerini ve bu geleneklerde uygulanagelen oyunculuk tekniklerini incelemiş uzmanların da katkılarıyla hazırladığı dünyanın her yerindeki tiyatro öğrencilerinin yararlanacakları önemli bir kaynak kitaptır. - Cevat Çapan

EUGENIO BARBA: 1961'den 1964'e Polonya'da Jerzy Grotowski'nin çalışmalarını izledi ve onun hakkında ilk kitabını yayınladı: In Search of a Lost Theatre (1965). 1964'te Oslo'da Odin Teatret'ı kurdu, 1966'da bunu Nordisk Theaterlaboratorium olarak Holstebro'ya (Danimarka) taşıdı. Avrupa, Asya, Kuzey ve Güney Amerika'da düzenli olarak gösterilen otuzdan fazla yapım yönetti. 1979'da sahne üzeri var oluşun ilkelerini araştıran oyuncu, dansçı, müzikçi ve araştırmacılardan oluşan gezgin bir kurum, Uluslararası Tiyatro Antropolojisi Okulu, ISTA'yı kurdu. Aralarında Paper Canoe. A Guide to Theatre Anthropology , Theatre: Solitude, Craft, Revolt ve Land of Ashes and Diamonds: My Apprenticeship in Poland bulunan pek çok kitap ve makale yazmıştır. Sayısız uluslararası ödül ve onursal doktorası vardır.

NICOLA SAVARESE: Lecce, Kyoto, Montreal, Bolonya ve Roma üniversitelerinde öğretmiştir. Asyada geniş çaplı yolculuk etmiş, iki yıl Japonya'da yaşamış ve Los Angeles'teki Getty Araştırma Enstitüsünde konuk araştırmacı kadrosunda bulunmuştur (1999). Teatro aldida del mare Batı ve Doğu tiyatroları arasındaki ilişki üzerine Teatro e spettacolo fra Oriente e Occidente'yi yayınlamıştır. Öteki kitapları: Parigi/Artaud/Bali