^{#smrgKİTABEVİ} Wittgenstein'in Din Anlayışı - 2025

Wittgenstein felsefesi, mantıkçı pozitivistler ve analitik felsefeciler dışında diğer felsefi akımların da ilgisini çekmiştir. Özellikle ilk dönem felsefesinde “üstüne konuşulamayan” olarak adlandırdığı alana ilişkin çok sayıda fikir yürütülmüştür. Din, tanrı, etik, estetik gibi alanları da işaret eden bu söz, Wittgenstein için de daima ilgi çekici bir alan olmuştur. Temel eserlerinde çok rastlanmayan fakat günlüklerinde, kayda geçirilen derslerinde ve özel sohbetlerini içeren hatıralarda, din ve tanrı üzerine birçok düşüncesine rastlamak mümkündür. Son yıllarda sayıları gittikçe artan ve Wittgenstein'ın düşüncesinden hareketle din felsefesi veya teoloji yapmaya çalışan birçok çalışma yapılmıştır. Bunların bir kısmı sadece Tractatus'u ve Felsefi Soruşturmalar'ı merkeze alırken, bir kısmında ikincil kaynak olarak bahsedebileceğimiz ve yukarıda bahsi geçen kaynaklar da dikkate alınmıştır. Bu çalışmada, mevcut çalışmalardan farklı olarak, Wittgenstein'dan hareketle teoloji veya din felsefesi yapma imkânından önce, Wittgenstein'ın bütünlüklü bir din ve tanrı anlayışının tespiti üzerinde çalışılmıştır. Buna göre, yapılan birçok çalışmanın Wittgenstein'a bağlı kalındığı durumda mevcut yaklaşımları açısından sağlıksız olduğu, genel olarak Wittgenstein felsefesinin bu tür çalışmalar için uygun olmadığı, farklı bir bakış açısıyla ancak kısmen bir imkân sunduğu tespit edilmiştir.