^{#smrgKİTABEVİ} Akdes Nimet Kurat'ın Hayatı ve Eserleri Sempozyumu Bildirileri -

Akdes Nimet Kurat, 22 Nisan 1903 tarihinde Tataristan'ın Çirmeşen ilinin Berkete köyünde kalabalık bir ailenin üçüncü çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Akdes'in babası Tahir aydın görüşlü yenilikçi bir imamdır. Onun içindir ki Tahir imamın medresesine eğitim için komşu köylerden bile çocuklar gelmiştir. Akdes Nimet de ilk eğitimini babasının medresesinde almıştır. Onun çocuk yaşlarından bilime olan merakı ailesinden ileri gelmektedir. Akdes babasından sadece eğitim almakla kalmamış, tüm ömrü boyunca ona eşlik edecek olan çalışkanlık, sabır, kararlılık gibi güzel vasıfları da benimsemiştir. Daha sonra babası Akdes'ı Bögelme'deki Rus okuluna kaydettirmiştir. 1920 yılında Bögelme Lisesi'ni başarıyla tamamlayan Nimet, eğitimine devam etmek için önce Sankt-Petersburg ve arkasından Moskova'ya gitmişse de yüksek öğrenimini tamamlayamamıştır.

Akdes Nimet 1922 yılının Ağustos ayında babasının ve aile dostu olan Stalin Devri kurbanı ünlü Tatar tarihçi Hadi Atlasi'nin ((1876–1938) önerisiyle eğitimini devam ettirmek için Almanya'ya gitmeyi planlamışsa da Letonya üzerinde Polonya'ya giderken pasaportsuz olduğu için tutuklanmış ve burada altı ay kadar hapis yatmıştır. Hapisten çıktıktan sonra Varşova yakınlarındaki bir çiftlikte yaklaşık bir buçuk yıl çalışmış, bu esnada Lehçe öğrenmiştir. Polonya'daki Türkiye elçiliğinden aldığı pasaportla 1924 yılının Kasım ayında İstanbul'a gelmiştir ve İstanbul Üniversitesi'nin Edebiyat Fakültesi'ne girmiş, burada tarih ve felsefe eğitimi almıştır.

Akdes Nimet, 1925 yılının 25 Ağustos tarihinde Prof. Dr. Mehmet Fuat Köprülü tarafından Türkiyat Enstitüsü'ne asistan olarak alınmıştır. 1928 yılının Mayıs ayında tarih bölümünden mezun olmuştur. 1929 yılının Şubat ve Haziran ayları arasında Konya'da Erkek Öğretmen Okulu'nda tarih-coğrafya öğretmenliği yapmıştır. 1929 yılının Temmuz'unda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yurt dışında eğitim için gönderilen öğrenciler arasına giren Akdes Nimet gençliğinden beri hayal ettiği Almanya'ya gitmiştir. Almanya'daki Breslau ve Hamburg Üniversitelerinde Doğu Avrupa, Bizans tarihi, ekonomi ve felsefe alanlarında eğitim görmüştür. 1928 yılında Akdes Nimet Fuat Köprülü'nün öğrencilerinden birisi olan Hediye Mehmet ile evlenmiştir. 1931 yılında çiftin oğulları dünyaya gelmiştir. Akdes-Hediye çiftinin tek oğlu olan Yuluğ Tekin gelecekte babasının çizdiği yoldan gidecek ve tarihçi olacaktır. 1933 yılında İstanbul'a dönmesiyle birlikte İstanbul Üniversitesi'nin tarih bölümünde ortaçağ tarihi doçent adaylığına getirilmiştir. Akdes Nimet 1935'te Kurat soyadını almıştır.

1937 yılının Şubat'ında İstanbul Üniversitesi'ndeki bir takım anlaşmazlıklardan dolayı Kurat üniversiteden ayrılmış ve İsveç'e giderek Uppsala Üniversitesi'nde ders vermiştir. Aynı zamanda başkent Stockholm'deki İsveç Devlet Arşivi'nde araştırmalarda bulunmuştur. İsveç'te geçirdiği bir buçuk yıllık süreçte ve sonrasında Berlin, Viyana, Londra, Paris gibi merkezlerdeki arşiv ve kütüphanelerde yaptığı araştırmalarda “Prut Seferi ve Barışı” adlı eseri için belgeler toplamıştır. 1938 yılında Türkiye'ye dönen Kurat; geçmiş yıllarda yaşanan tatsızlıkları göz önünde bulundurarak İstanbul Üniversitesi'ne geri gelmemiştir.

1939 yılının Şubat ve Haziran ayları arasında Denizli Lisesi'nde sıradan bir öğretmen olarak çalışmıştır. Kurat, 1939 yılında Ankara'daki Gazi Eğitim Enstitüsü'nde tarih öğretmenliğine getirilmiştir. 1941 yılının Eylül'ünde, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kapsamında açılan Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne doçent olarak atanmış, 1944'te ise profesörlüğe yükseltilmiştir. 1945 yılında Ortaçağlar tarihi profesörlüğüne getirilen Kurat, 1953–1955 yıllarında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanı olarak görev yapmıştır. Fakültede çalıştığı yıllar Akdes Nimet için en verimli yıllar olmuştur. 28 Ağustos 1971'de, Ankara'dan İstanbul'a giderken içinde bulunduğu otobüsün kaza geçirmesi sonucu ağır yaralanmış, 8 Eylül günü ise İstanbul'da vefat etmiştir.

Tarihçinin bu ani ölümü başta ailesi olmak üzere bilim çevresini yasa boğmuştur, çünkü yazılacak eserleri, söylenecek sözleri bitmemiş, daha doğrusu yarıda kalmıştır. Ömrünün en verimli döneminde hayata veda eden tarihçi gerisinde 15 kitap ve 70'ten fazla makale bırakmıştır. Bu kitapların büyük çoğunluğu bugün de güncelliğini korumakta, tarih hocalarınca takdir edilmekte ve üniversitelerde ders kitabı olarak önerilmektedir. Akdes Nimet'in 10'dan fazla dil bilmesi onun eserlerinin değerinin bir göstergesidir ki, günümüzde Kurat gibi tarihçilere rastlamak zor ve neredeyse imkânsızdır. Akdes Nimet Kurat'ın bazı eserleri:

•Die türkische prosographie bei Leonikas Chalcocondilas (Hamburg, 1933)
•Çaka Bey: İzmir ve Civarındaki Adaların ilk Türk Beyi (M.S. 1081 – 1096) (İstanbul, 1936, 1945, 1966)
•Peçenek Tarihi (İstanbul 1937)

•Kazan Hanlığını Kuran Uluğ Muhammed Hanın Yarlığı (İstanbul, 1937) •Topkapı Sarayı Müzesi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikleri İstanbul 1940 İsveç Kralı Kari XII m Hayatı ve Faaliyeti (İstanbul, 1940)
•İsveç Kral Karl XII Türkiye'de Kalışı ve Bu Sıralarda Osmanlı İmparatorluğu (İstanbul, 1943)
•Rusya Tarihi. Başlangıcından 1911'ye Kadar (Ankara, 1948, 1999)
•Prut Seferi ve Barışı, I-II (Ankara, 1951, 1953)
•Türk-İngiliz Münasebetlerinin Başlangıcı ve Gelişmesi (1553–1610) (Ankara, 1953)
•The Despatches of Sir Robert Sutton. Ambassador in Constantinople 1710–1714 (Londra, 1953)
•Türk Amerikan Münasebetlerine Kısa Bir Bakış (1800–1959) (Ankara, 1959)
•Başkan Lyndon B. Jonson ve Amerika Birleşik Devletleri Cumhurbaşkanlığı (Ankara, 1964)
•Türkiye ve İdil Boyu. 1569 Astrahan Seferi, Ten-İdil Kanalı ve XVI-XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri (Ankara, 1966)
•Türkiye ve Rusya: XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşma Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798–1919) (Ankara, 1970)
•IV-XVII1. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri (Ankara, 1972)