^{#smrgKİTABEVİ} Ardahan Kazası (1926 - 1992) Tarihi Mülki Siyasi Kültürel ve Sosyoekonomik Yönleriyle - 2025

Elviye-i Selase (Kars, Ardahan, Batum) olarak adlandırılan üç vilayetten biri olan Ardahan, 93 Harbi olarak da bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi sonunda Kars ve Batum'la beraber savaş tazminatı karşılığında Çarlık Rusyasına bırakılmıştır. Rus yönetimi altında kaldığı süre boyunca Ermeni ve Gürcü tedhiş hareketlerine uğrayan şehrin, Türk-İslam tebası bu işgal döneminde, büyük bir kıyıma uğramış ve göçe zorlanmıştır. 23 Şubat 1921'de Türk Ordusu tarafından kurtarılan Ardahan, yaklaşık kırk yıl sonra ana vatana yeniden katılmıştır. Kurtuluşun ardından 1921-1926 yılları arasında vilayet statüsünde olan Ardahan'ın; bazı devlet görevlilerinin gerçekleştirdiği tetkikler neticesinde vilayetten ziyade daha çok bir kaza görüntüsünde olduğu belirtilmiş ve 1926 yılında Ardahan kazaya dönüştürülerek Kars'a bağlanmıştır. Tam 66 yıl Kars'a bağlı kaza statüsünde olan Ardahan, 27 Mayıs 1992'de tekrar vilayet statüsüne kavuşmuştur. Uzun yıllar işgal altında kalmış ve yerli halkının çoğu göç etmiş olan Ardahan kazası, başta eğitim olmak üzere hayatın her alanında geliştirilmeye muhtaç idi. Bu yüzden Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren bu doğrultuda çalışmalar başlamış ve ilerleyen yıllarda da devam etmiştir.