^{#smrgKİTABEVİ} Balkan Ülkelerinde Türkçe Eğitimi ve Yayın Hayatı Bilgi Şöleni: Bildiriler - 1999

Her iki konu da Balkan ülkelerindeki siyasal, sosyal ve ekonomik koşullar ile benzer durumlar ve özellikler gösteriyordu. Ayrılıklar ise ülkelerdeki siyasî ve sosyal değişmelere bağlı kalıyordu. Ancak bunların temelinde de ekonomik sıkıntılar büyük rol oynuyordu.

Eğitim konusu, ne yazık ki azınlıkların ortak kaderi gibi görünüyor. Türk soylu insanın eğitimi, kendi ana dili ile içinde yaşadığı ülkenin eğitim politikası arasında sıkışıp kalmış. Egemen güç, her ülkede azınlığı ezmiş; üstelik yok etmeyi amaçlamış. Bu bağlamda eski Yugoslavya'nın eğitim politikası şöyle şekillenmiş:

"Eğitim bakanlığı ile öteki siyasetçilere göre, Türklerin Sırp okullarında tahsil görmeleri daha uygun bulunuyormuş. Sırpların bu konuda yaptıkları incelemelerle Türk çocukları, Sırp okullarında okudukları takdirde Sırp milletini ve devletini daha çok sevecek ve böylece yeni oluşacak nesil öncekine bakarak daha Sırpçılık duygularıyla yetişecek. "

Bu durum öteki ülkelerde de benzerlikler gösteriyor. Söz gelişi Bulgaristan'da sık sık okulların kapatılması; Türklerin değişik baskılarla yüz yüze gelmesi, sürekli ve düzenli bir eğitim sisteminin oluşturulmamasını yaratmıştır. Romanya'da ise 1960-1990 dönemi tam bir karanlık durum olarak değerlendirilir: "1960 yılında tüm Türk okullarının, 1965 yılında Mecidiye Medresesinin, 1974 yılında ise Bükreş Üniversitesi Tatar bölümünün kapatılması, aynı yıldan itibaren Türk dili bölümüne hiçbir Türk gencinin alınmaması... "5 sırf Türklük duygusunu yok etmeye yönelik çabalar olarak değerlendirilmiştir.

Batı Trakya'da ise eğitim, her dönemde bir sorun olarak gündemde kalmış; Lozan Antlaşması'nın azınlıklara tanıdığı haklara rağmen Yunan hükûmeti Türk insanının eğitilmesine sürekli engel çıkarmıştır:

"Batı Trakya Türk azınlığının eğitim ve öğretim işlerini düzenleyen yasalar hiçbir zaman işletilmemekte, aleyhte yasalar çıkarılarak azınlığın çağdaş eğitim ve öğretimden yoksun geri bırakılmış insanlar topluluğu hâline gelmesine çalışmaktadır; Yunan yönetimi bunun için tüm olanaklarını kullanmaktadır. "

Bu çarpıcı örneklerini verdiğimiz ortak sorunlar dışında, bazı bölgelerde asimilâsyon olaylarının da yaşandığı dile getirilmektedir. Söz gelişi Üsküp yakınlarında bulunan Koliçani köyünde Türkçelerini kaybetmiş bugün Torbeş olarak adlandırılan eski Peçenek Türklerinin varlığı herkesçe bilinmektedir. Aynı durum Kocacık köyünde yaşayan Jupa Türkleri için de geçerli.

Kısacası, eğitim ile ilgili sorunlar şöyle karşımıza çıkar.
1. Yerel yönetimden kaynaklanan sorunlar.
2. Eğitici kadroların yetersizliği.
3. Okul sayısının yetersizliği.
4. Okullarda okutulacak ders kitaplarının ve eğitim araç gereçlerinin yetersizliği.
5. Hepsinden öte kendi ana dilinde özgürce ve huzur içinde eğitim görememesinin getirdiği sorunlar.

Bu ve benzeri sorunlar yanında son yıllarda olumlu adımların ve gelişmelerin varlığı da bildirilerde dile getirildi. Söz gelişi Kosova bölgesinde eğitim veren okul ve öğrenci sayısı yanında Makedonya'daki gelişmeler şöyle değerlendiriliyor:

"Makedonya'nın her tarafında kurulan okullarda öğrenci sayısı artıyor ve çağdaş dünya eğitimine ayak uydurarak ders görmeye başlı- yorlar."

Romanya'daki eğitim reformu 1995 yılında gerçekleştirilmiş ve olumlu gelişmeler kaydedilmiştir.

Batı Trakya'da ise 1951 Yunanistan-Türkiye Kültür Antlaşması çerçevesinde atılan adımların geliştirilmesi ve yenilenmesinin eğitime büyük katkı sağlayacağı gerçeği dile getirilmiştir.

Bulgaristan'da yayın hayatını oldukça iyi incelemiş olan İsmail A. Çavuşev, İkinci Dünya Savaşı sonrası gazeteleri tek tek tahlil etmiş. Dostluk (1947) ile başlayan süreli yayın faaliyeti Yeni Işık (1953) ile gelişiyor. Son yıllarda Işık-Svetlina, Güven, Filiz ile Hak ve Özgürlük büyük yankı uyandırıyor.

Romanya'da ise ilk gazete Dobruca (1 Eylül 1888) olarak gösteriliyor. 1989 devrimine kadar 29 süreli yayın çıkmış. Ayrıca kitap olarak Türkçe yayınların oldukça zengin olduğunu Altay Kerim'in bildirisinden anlıyoruz

. Batı Trakya'daki yayın hayatını Feyyaz Sağlam bir bildiri ile anlattı. Yayınları "Türklerin çıkardığı ürünler", "Yunanlıların çıkardığı ürünler" olarak, iki bölümde değerlendirdi.

Balkan ülkelerindeki radyo ve televizyon yayınları konusunda en geniş bildiriyi Makedonya televizyonu Türkçe yayınları müdürü Gayur Şeh hazırlamış. Sayın Şeh, eski Yugoslavya döneminden, özellikle Tito yıllarından başlayarak Türkçe radyo yayınlarının gelişmesini ve televizyonda Türkçe yayın politikalarını özlü bir biçimde delegelere sundu. Onun yanında Raif Vırmiça, Kosova bölgesindeki radyo ve televizyon yayınlarına; Altay Kerim, Romanya'daki radyo yayınlarına; Feyyaz Sağlam da Batı Trakya'daki sözlü yayıncılık (radyo) konusuna yer verdiler.

Bu özlü değerlendirme sonunda "Balkan Ülkelerinde Türkçe Eğitimi ve Yayın Hayatı Bilgi Şöleni"nin ne denli yararlı ve verimli olduğunu açıkça görmekteyiz. Bugüne değin Balkan ülkelerindeki Türkçenin durumunu ve yayın faaliyetlerini yakından izliyorduk. Bire bir iletişimde veya bireysel ziyaretlerimizde o yörelerdeki sıkıntıları dile getiriyor ve çareler düşünüyorduk. Oysa Türk Dil Kurumunun gerçekleştirdiği ve bütün ülkelerden delegelerin birer bildiriyle katıldığı bu uluslar arası bilgi şöleni, geniş kapsamlı ve katılımlı, toplu görüşmeli ve tartışmalı yönüyle bir ilklik örneği sergiliyordu. Türk Dil Kurumu gecikmiş de olsa, çok önemli ve hayırlı bir işi başarmanın mutluluğu içindedir. Nitekim bilgi şölenine sunulan bildirilerin kısa bir süre içinde kitap olarak yayımlanması ile bu mutluluğumuz belgelenmiş olacaktır. Diliyoruz ki bu tür bilgi şölenleri her yıl bir ayrı ülkede yenilensin ve her yeni buluşmada konuya yeni bakış açıları getirilsin. Böylece Türkçenin çekilmediği o topraklarda Türkçe eğitimi ve yayın hayatı sürekli canlı ve gündemde olsun. Bu yolda Türk Dil Kurumu olarak bir yol açabildikse, karınca kararınca üzerimize düşeni yerine getirebildikse ne mutlu bize. - İsmail Parlatır

İçindekiler'den:

İsmail Parlatır: Balkan Ülkelerinde Türkçe Eğitimi ve Yayın Hayatı Üzerine

İsmail A. Çavuşev: Totaliter ve Postotaliter Devirde Bulgaristan'da Türkçe

Hayriye Süleymanoğlu Yenisoy: Balşangıcından Bu Yana Bulgaristan'da Türkçe Eğitimi

Yusuf Kerim: Bulgaristan'da 1878-1944 Döneminde Çıkmış Olan Gazete ve Dergilerin Alfabe Sırasıyla Cetveli

Yusuf Kerim: Bulgaristan'da Türkçe Süreli Basın (1865-1944

Raif Virmiça: Yugoslavya'da Yayın Hayatı