^{#smrgKİTABEVİ} Doğu Türkistan Araştırmaları - 2025

Osmanlı resmi yazışmalarında Türkistan-ı Çinî veya Şarkî (Doğu) Türkistan denilen bu kadim coğrafyanın büyük bir kısmı, zamanımızda Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuzey batı sınırları içinde kalır. Bu coğrafyada, çok erken dönemlerde Kaşgar, Turfan, Kumul, Aksu, Yarkend, Hoten, Gulca, Karaşahar, Korla, Çerçen, Maralbaşı ve Artuş gibi şehirlerde Türk ve İslam uygarlığı yeşermiştir. Hun, Göktürk, Uygur, Karahanlı, Çağataylılar gibi devletlere ev sahipliği yapan bu bölgede, İpek Yolu üzerinde yer almasından dolayı, ticaret ve kültür gelişmiştir.

Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılan Türk dilinin en büyük lügati bu coğrafyada ortaya çıkmıştır. Bağdat, Buhara, Şam, Mekke, Medine ve İstanbul gibi İslam dünyasının önemli şehirlerine olan coğrafi uzaklığı sebebiyle Doğu Türkistan'ın durumu, Türkiye ve Batı dünyasında entelektüeller arasında yeterince bilinmemektedir Bu bölgede yaşayan halklarla ilgili ilk ciddi akademik araştırmalar, on dokuzuncu yüzyılda, Rus akademisyenler tarafından yapılmıştır.

Çarlık Rusya'nın yayılmacı siyaseti sebebiyle Rus akademisyenler bölgeye ilgi duymuşlardır. İngiliz emperyalizminin bölgeye girmesiyle birlikte bölgeyle ilgili akademik araştırmalar artmıştır. Türkiye'de Doğu Türkistan üzerine henüz ciddi bir literatür oluşmamıştır.