^{#smrgKİTABEVİ} İktidardan İdama: Adnan Menderes ve Dönemiyle İlgili Yazılmış Aşık Tarzı Destanlar Üzerine Bir İnceleme (1950 - 1961) - 2025

Dil ve kültür, necip Türk milletinin binlerce yıldır var olmasını sağlayan en önemli etkenlerdir. "Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli kültürdür" diyen Gazi Mustafa Kemal Atatürk, kurduğu yeni toplum düzenini kültür üzerine inşa etmiştir. İslamiyet öncesi sözlü gelenek ortamından bugüne gelinceye kadar, Türk kültürünün genetik kodları dil sayesinde canlılığını korumayı başarmıştır. Sözlü kültür ortamlarında üretilen bazı edebi ürünlerin dahi toplum belleğinde yaşamaya devam etmesi; Türk milletinin estetik zevkinin, sanat anlayışının ve yüksek seciyesinin kanıtı niteliğindedir. İslamiyet öncesinde Orta Asya Bozkır kültürünün zorlu hayat şartları, Türk milletinin epik bir karakter kazanmasını sağlamıştır. Bu karakter; devlet adamlarının ülküleri, savaşçıların kılıçları ve ozanların destanları üzerinden yükselmiştir. Dilin süsü olan söz sayesinde; kahramanlıklar destanlara, acılar da sagulara dönüşmüştür. Ozanlar, bir yandan destanlarıyla toplumun ruhunu yansıtırken diğer yandan da yaşanan hâdiseleri tarihe not düşmüşlerdir. Epik destan geleneğinden yüzyıllar sonra 15-16.yüzyıllardan itibaren âşık tarzı destan geleneği teşekkül etmiştir. Aşıklar bir olay, kişi, yer vs. ile ilgili gördüklerini, duyduklarını, bildiklerini ya da hissettiklerini bu destanlar vasıtasıyla dile getirmişlerdir. Destanlarda en çok hecenin 11'li kalıbı kullanılmıştır. Bunun yanında; hecenin 7, 8, 12, 14, 15, 16'lı kalıplarıyla da destanlar yazılmıştır. Özellikle 19.yüzyıldan itibaren, bu destanları matbaada bastırıp kalabalık yerlerde ezgiyle okuyarak satan çok sayıda destancı ortaya çıkmıştır. 1950-1960 yılları, destancılığın en yoğun olduğu dönemlerden biri olmuştur. Bu çalışmada; Cumhuriyet dönemi siyasi tarihimizin en tartışmalı dönemlerinden olan Adnan Menderes ve dönemiyle ilgili yazılmış aşık tarzı destanlar incelenmiştir. Disiplinler arası bir yöntemle yapılan bu çalışma; Adnan Menderes'in iktidarından idamına kadar olan dönemi destanlar aynasından okuyucuya sunmaktadır.