^{#smrgKİTABEVİ} Osmanlı Doğu Ticareti : 18. Yüzyılda Erzurum Gümrüğü -

Bu çalışmada, kıtalararası bir transit merkezi olarak Erzurum Gümrüğü'nün onsekizinci yüzyıl Osmanlı Doğu ticaretindeki yeri ve önemi incelenmiştir. Başbakanlık Arşivinde yer alan, mevcut belgeler yardımıyla hazırlanan kantitatif bilgiler SPSS programı yardımıyla bilgisayar ortamında değerlendirildi. Böylece Osmanlı İktisat Tarihi alanında, bilgisayar programlama tekniği kullanılarak yazılan ilk doktora tezi ortaya çıktı.

Tez aynı zamanda, Osmanlı-İran sınırında faaliyet gösteren küçük tüccarların (çerçiler) ticaret ağlarını resmeden ilk çalışmadır. Bu tüccarlar sermaye yapılarını güçlendirmek için, parası olanlarla mudaraba ve şirket-i inan türünden ortaklıklar kurmuşlardır.

Onsekizinci yüzyılda İran ipek ticaretini tehdit eden zorluklar, Erzurum Gümrüğü'nün ticaret hacminin daralmasıyla sonuçlandı. Ancak bu durum Erzurumlu tüccarlar için her şeyin sonu olmadı. İpek dışındaki yeni bir ürünün, pamuğun, dünya ticaretindeki yerini almaya başlamasıyla bölgeler arası ticarette yeni ürünler ve ticaret ağları oluşmaya başladı.

İÇİNDEKİLER
TABLOLAR
GRAFİKLER
KISALTMALAR
SONSÖZ
GİRİŞ
I. BÖLÜM ERZURUM'UN TARİHİ ÖNEMİ VE DEMOGRAFİK YAPISI
II. BÖLÜM MALİ ÖRGÜTLENME
Mukataalar
Erzurum Gümrük Mukataası
Onyedinci Yüzyıldaki Gelişimi
Onsekizinci Yüzyıldaki Gelişimi
Mukataanın Başlıca Gelir Kalemleri
Malikâne Dönemi
Gümrük Yöneticileri
Mukataanın Vergi Hasılatı
Gümrük Hasılatı
Gümrük Masrafları
II. BÖLÜM MALİ ÖRGÜTLENME
Mukataalar
Erzurum Gümrük Mukataası
Onyedinci Yüzyıldaki Gelişimi
Onsekizinci Yüzyıldaki Gelişimi
Mukataanın Başlıca Gelir Kalemleri
Malikâne Dönemi
Gümrük Yöneticileri
Mukataanın Vergi Hasılatı
Gümrük Hasılatı
Gümrük Masrafları
III. BÖLÜM MAL MÜBADELESİ VE TİCARETİN YAPISI
İthalat
İran'dan Yapılan İthalat
İpek
Kürk ve Deri
Pamuk
Kahve
Diğer Mallar
Anadolu'dan Yapılan İthalat
Ahıska'dan Yapılan İthalat
Transit Ticaret
İhtisab ve Kasabiyye
IV. BÖLÜM TİCARETİN ÖRGÜTLENMESİ
Ortaklıklar
İslâm Ticaret Hukuku ve Ortaklıklar
Osmanlı Uygulaması
Erzurum Bölgesi'nde Rastlanan Örgütlenme Biçimleri
Mudaraba ve Şirket-i İnan
Tüccarın Karşılaştığı Riskier
Devletin Müdahalesi
Erzurum'da Çerçi Ticareti
Taşımacılığın Örgütlenmesi
SONUÇ
EK
KAYNAKÇA
DİZİN