^{#smrgKİTABEVİ} Veba Mektubu: Epistola Della Peste - 2023

Ah zararlı çağ! Ah acıklı mevsim! Bir zamanlar vatandaşların sık sık bir araya geldikleri meydanlar ve pazarlar şimdi toplu mezarlıklar ve aşağılık hırsızlıkların yeri hâline geldi. İnsanlar tek başına dolaşmaya çıktıklarında, onlara arkadaşları yerine bu vebaya yakalanmış insanlar musallat oluyor. Akrabalardan biri diğeriyle karşılaştığında, ağabey kardeşiyle, hatta karı kocasıyla karşılaştığında güvenli bir mesafede duruyor. Daha ne olsun? Anne babalar kendi çocuklarından iğrenip onları terk ediyorlar. Kiminin çiçekleri, kiminin güzel kokulu otları, kiminin süngerleri, kiminin baharatlıkları, kiminin elinde ya da daha doğrusu burnunda tuttuğu çeşitli baharat topakları var; üstelik önlemler sadece bunlardan ibaret.

Veba, Antik Çağlardan beri yazarlar tarafından ele alınan bir konu olsa da, Erken Rönesans döneminde trajedinin simgesi hâline geldiğini görüyoruz. Bunda Avrasya ve Kuzey Afrika'yı kasıp kavuran ‘Kara Ölüm'ün payı elbette büyük. İlk zamanlar çok can alıp büyük sıkıntılara yol açmasına rağmen ilerleyen süreçte Avrupa'nın birçok noktasına daha iyi yaşam koşulları ve refah getirdi. Bu argüman biraz daha ileri taşınacak olursa, Kara Ölüm'ün Rönesans'ın ve Reform'un yapı taşlarını oluşturduğu bile söylenebilir.

Boccaccio ve Machiavelli gibi yazarların veba üzerine kaleme aldıkları çalışmalar bu konuya olağanüstü bir edebî ilgi çekti. Ne var ki Boccaccio, dikkatleri vebadan kaçırmak için komedik unsurlar kullanırken, Machiavelli ise tam tersine vebanın yıkımını bir espriye dönüştürür. O, vebanın kol gezdiği Floransa'nın komik-grotesk bir temsilini öyle orijinal sonuçlarla ortaya koyar ki, bu mektubu kendi türünde küçük bir başyapıt hâline gelir.

Tarih boyunca kimileri tarafından Machiavelli'ye kimileri tarafından da Strozzi'ye atfedilen bu eser, son zamanlarda araştırmacılar tarafından öne sürülen kanıt ve argümanlarla Machiavelli'nin başyapıtlarından biri olarak kabul görmüştür. Hakan Sönmez'in Floransa'da yaptığı arşiv çalışmalarından sonra ilk defa Türkçeye çevirdiği Veba Mektubu (Epistola della peste), hem vebanın hikâyesini hem de Machiavelli'nin Kara Ölüm karşısında takındığı tavrı okuyucuyla buluşturuyor.